Nhiều công ty trong ngành thuỷ sản Thái Lan cố gắng giảm giá bán để cạnh tranh. Vì lẽ đó, trong nhiều trường hợp, việc này dẫn đến tình trạng bóc lột người lao động.
Cưỡng bức lao động
Cuộc sống trên thuyền đánh cá rất khó khăn: thời gian làm việc dài, thời tiết thay đổi liên tục và thu nhập thấp khiến nó trở thành một lựa chọn nghề nghiệp kém hấp dẫn.
Nhiều người lao động trên tàu là nạn nhân của nạn bóc lột và buôn bán người. Vichien Soisawat, hiện 52 tuổi, trở thành một nạn nhân điển hình vào năm 2007 khi một kẻ buôn người đưa ông lên một chiếc thuyền đánh cá ở vùng biển Indonesia.
Vốn là một người lao động ở nông thôn, ông được một người bạn nói rằng làm việc trên thuyền sẽ mang lại một mức lương hậu hĩnh. Nhưng thực tế thì khác rất nhiều.
 |
"Vất vả lắm, làm việc suốt ngày. Cứ mỗi 5 tiếng làm việc, tôi sẽ phải làm 3 tiếng trước khi được nghỉ 2 tiếng," ông nói. "Cứ như một ngày có 3 mùa vậy: mùa mưa, mùa nóng và mùa lạnh. Mưa đến, sóng dâng, nhưng chúng tôi phải làm việc và chịu đựng thời tiết khắc nghiệt cho đến khi mọi thứ hoàn thành."
Vichien có ít tiền tiết kiệm. Khi thuyền của ông quay trở lại bờ, ông không có nơi nào để ở và cuối cùng tiêu hết số tiền lương ít ỏi của mình tại một quán karaoke. Khi hết tiền, ông cảm thấy mình không còn lựa chọn nào khác ngoài việc quay trở lại biển. Đây là một vòng luẩn quẩn chết người.
Giống như nhiều người lao động đáng thương khác, hộ chiếu của Vichien bị chủ tịch thu. Năm 2016, ông làm việc trên một chiếc thuyền được bán cho một chủ người Malaysia. Từ đó, ông bị mắc kẹt và vô gia cư ở thành phố Kuching của Malaysia.
Ông buộc phải đi nhặt rác để kiếm sống, không thể trở về nhà. May mắn thay cho Vichien, ông đã được giải cứu bởi một nhóm phúc lợi đã từng giúp đỡ hàng nghìn người khác.
Ngành công nghiệp đánh cá Thái Lan xuất khẩu sản phẩm trị giá hơn 6 tỷ USD hàng năm và sử dụng hơn 800.000 lao động. Đây là nước xuất khẩu thủy sản lớn thứ 3 thế giới và đứng đầu thế giới về xuất khẩu tôm.
Ngành công nghiệp này bị E.U. liệt vào danh sách các nước bị cảnh báo về các hoạt động khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) vào năm 2015 do các báo cáo phát hiện tình trạng lao động cưỡng bức, lạm dụng người lao động và suy thoái môi trường trong ngành.
 |
Điều kiện làm việc trên các tàu đánh cá Thái Lan đặc biệt khó khăn. Nhiều báo cáo cho biết, người lao động bị ép làm việc 18-20 giờ mỗi ngày với thức ăn, nước uống và vật tư y tế không đầy đủ.
Từ 14% đến 18% người di cư cho biết họ là nạn nhân của lao động cưỡng bức. Trong số những nạn nhân của nạn buôn người này, hơn một nửa cho biết đã nhìn thấy một đồng nghiệp bị sát hại ngay trước mặt họ.
Các mối đe dọa từ người sử dụng lao động như đánh đập khá phổ biến. Nạn nhân còn bị ép làm việc trên biển trong nhiều năm mà không được phép rời tàu. Những tình trạng này ảnh hưởng đến nạn nhân thuộc mọi quốc tịch trong ngành đánh cá Thái Lan, nhưng những người nhập cư không có giấy tờ là những người dễ bị ngược đãi nhất.
Nhiệm vụ giải cứu
Mạng lưới Bảo vệ Người lao động (LPN) ở tỉnh Samut Sakorn của Thái Lan, cách Bangkok một giờ lái xe, hoạt động để bảo vệ quyền của người lao động. Mạng lưới này được đồng sáng lập bởi Patima Tungpuchyakul, người đặc biệt quan tâm đến việc giúp đỡ những người lao động trên thuyền đánh cá bị mắc kẹt ở Indonesia.
Patima thành lập LPN sau khi nhận được lời kêu cứu của gia đình các nạn nhân về những người thân mất tích ở nước ngoài hoặc đang gặp khó khăn.
Bà nhận thấy rằng lao động cưỡng bức là một vấn đề lớn trong ngành đánh bắt cá, không chỉ ở Thái Lan mà trên khắp Đông Nam Á. Patima cho biết ở Thái Lan, luật đã được ban hành để bảo vệ người lao động trên các tàu đánh cá. Nhưng trên những chiếc thuyền đánh cá ở vùng biển quốc tế thì khác.
 |
"Ở Thái Lan, những người sử dụng lao động bóc lột bắt đầu lo sợ những luật nghiêm khắc. Nhưng ở các nước láng giềng, mặc dù họ có những luật tương tự, nhưng chúng có thể không được thực thi hoặc không có nhiều nhận thức về vấn đề này."
LPN đã giải cứu thành công khoảng 5.000 người kể từ năm 2015, bao gồm cả Vichien.
Patima giải thích rằng những kẻ buôn người đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động bóc lột. Những kẻ này càng tìm được nhiều người làm cho tàu đánh cá thì chúng càng nhận được nhiều tiền hoa hồng.
Giải quyết các vấn đề
Patima cho biết trong khi các biện pháp trấn áp là một cách để giải quyết vấn đề, thì giấy chứng nhận khai thác cho phép sản phẩm phù hợp với các tàu đã đăng ký là một sáng kiến quan trọng hơn.
Việc truy xuất nguồn gốc là một phần của quy định chống lại hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) của Liên minh châu Âu. Các nước xuất khẩu thủy sản không tuân thủ tiêu chuẩn IUU không thể tiếp cận thị trường châu Âu.
 |
Thái Lan đã nhận cảnh báo "thẻ vàng" IUU vào năm 2015, đây là một bước ngoặt đối với ngành đánh bắt cá của nước này.
Những thay đổi ở Thái Lan đang cải thiện tình hình cho người lao động, nhưng cần có sự hợp tác từ các nước láng giềng để tạo ra một hệ thống giám sát công bằng hơn.
